Geçtiğimiz günlerde karbon ayak izi ve karbon salınımın azaltımı hakkında bir yazım olmuştu(İlgili yazıya buradan ulaşabilirsiniz.). Şimdi ise konumuz su ayak izi. ve tasarrufu.
Peki Su Ayak İzi Nedir?
“Su Ayak İzi”, suyun ekonomi içerisinde oynadığı rolün ve su yönetiminin ekonomik kalkınma süreçlerinde bir araç olarak kullanımının anlaşılmasını sağlayan, yeni bir kavramdır. Bir ülkenin su ayak izinin incelenmesi, suyun ekonomik faaliyetlerdeki yönünü izleyerek plancıların, karar vericilerin ve yatırımcıların tahsis, ticaret, rekabet avantajı ve ekosistem desteğine yönelik kararlarının zeminini oluşturan bilgiyi temin eder.
“Su Ayak İzi” kavramı, ilk kez 2002 yılında UNESCO-IHE’de1 Arjen Hoekstra tarafından ortaya koyulmuştur. Bir ürünün su ayak izi; ürünün sanal su içeriği veya ürünün saklı, gömülü, harici ya da gölge suyu diye adlandırılan farklı terimlerle benzerlik gösterir (Hoekstra and Chapagain, 2008). Sanal su içeriği veya gömülü su, yalnızca ürünün içerisindeki saklı suyu ifade eder. Bu kavram, uluslararası veya bölgeler arası görünen su akışları bağlamında kullanılır. Bir ülke veya bir bölge bir ürünü ithal ediyorsa veya ihraç ediyorsa, suyu da sanal olarak ithal/ihraç etmektedir. Bu da genel olarak sanal su akışı ya da ticareti olarak adlandırılır. Su ayak izi ise yalnızca su hacmini değil, aynı zamanda kullanılan suyun türünü (yeşil, mavi, gri), ne zaman ve nerede kullanıldığını da gösterir. Bu bakımdan bir ürünün su ayak izi, çok boyutlu bir göstergedir. Saklı su içeriği ve gömülü su ise yalnızca kullanılan suyun miktarını ifade eder. Miktar, su kullanımının yalnızca bir boyutudur. Suyun kullanıldığı yer ve zaman aralığı ile kullanılan suyun türü de miktar kadar önemlidir.
Mavi Su Ayak İzi, bir malı üretmek için ihtiyaç duyulan yüzey ve yeraltı tatlı su kaynaklarının toplam hacmi için kullanılır ve geleneksel olarak tatlı su denildiğinde akla gelen su kaynaklarıdır.
Yeşil Su Ayak İzi, bir malın üretiminde kullanılan toplam yağmur suyudur. Ancak, yeşil su ayak izinde sözü edilen yağmur suyu kaybolmaz ya da yeraltı sularına karışmaz; toprakta ya da bir süre için toprak üstünde saklanır. Yağış miktarı, yeşil su arzını ve talebini etkilediği için, bir bölgenin yeşil su gereksinimi değerlendirilirken iklim değişikliği ve değişkenliği göz önünde bulundurulmalıdır.
Gri Su Ayak İzi, kirliliğe yönelik bir göstergedir. Mevcut su kalitesi standartlarına dayalı olarak, kirlilik yükünün bertaraf edilmesi ya da azaltılması için kullanılan tatlı su miktarını ifade eder. Bu nedenle, gri su kavramı nüfus ve endüstriyel büyüme ile ilişkili olarak ele alınır.
Su Ayak İzi Nasıl Hesaplanır?
Bir bireyin, toplumun veya iş kolunun su ayak izi hesaplanabildiği gibi bir ülkenin için de hesaplanabilir. Doğrudan su kullanımı içme suyu ve hijyen için kullanılan su miktarını ve dolaylı su kullanımını ise mal ve hizmetleri üretmek için gerekli su miktarını kapsamaktadır. Dolaylı kullanım aynı zamanda “sanal su” olarak da tanımlanır. Su ayak izi bir ülkenin geneli için de hesaplanabilir ve o ülke içerisinde tüketilen tüm mal ve hizmetlerin üretimi için kullanılan toplam tatlı su miktarını ortaya koyar. Bu hesaplama, aynı zamanda uluslararası ticarete konu olan tüm mal ve hizmetlerle birlikte ticareti yapılan sanal su miktarını da ortaya koymaktadır. Bu hesaplamaya o ülkenin tüketiminin su ayak izi denir.
Bir ülkede üretimin de su ayak izi hesaplanarak su ayak izinin tarım, sanayi ve evsel kullanım gibi bileşenleri de ortaya koyulabilmektedir. Örneğin küresel ölçekte üretimin su ayak izinin %92'si tarım kaynaklıdır. Bu hesaplama sadece doğrudan kullanılan su miktarını değil yağışlar, buharlaşma miktarı ile üretimin neden olduğu kirli su kaynağını temizlemek için kullanılması gereken su miktarını da hesaplamalara dâhil eder.
Türkiye Su Ayak İzi Ne Durumda?
Türkiye’nin su ayak izi hesaplamaları, ülkedeki üretimin ve tüketimin yüzde 80’inin iç su kaynaklarına dayandığını ortaya koymaktadır. Bu durum, tatlı su kaynaklarının sürdürülebilirliğinin ülke ekonomisini doğrudan etkilediğini gösterir.
Türkiye’de tüketimin su ayak izi ile üretimin su ayak izi neredeyse eşittir. Benzer şekilde; ülkeye ithalatla giren sanal su, ihracatla çıkan sanal su miktarına denktir. Türkiye’nin sanal su ithalatının ve ihracatının birbirine neredeyse eşit olması, sanal su bütçesinin denkliğini ifade eder. Su ayak izi hesaplamaları, üretimde ve tüketimde kullanılan su miktarını ortaya koymanın yanı sıra kullanılan suyun bileşenleri (yeşil, mavi ve gri) hakkında da bilgi vermektedir.
Geleneksel su kullanımı hesaplamaları yalnızca kullanılan yüzey ve yeraltı suyu miktarını ele alır. Bu da, su ayak izinde mavi su ayak izi ile ifade edilir. Su ayak izi hesaplamaları ise, mavi su ayak izinin yanında yeşil ve gri su ayak izlerini de dikkate alarak toplam su ayak izini ortaya koymaktadır. Türkiye’nin üretiminde ve tüketimindeki mavi, yeşil ve gri su ayak izi oranlarına bakıldığında, yeşil su ayak izinin en büyük bileşen olduğu görülmektedir. Bu durum, ülkenin üretiminin ve tüketiminin yağışlara ve iklim koşullarına duyarlı olduğunu göstermektedir. Daha sonraki bölümlerde, tüketimin ve üretimin su ayak izleri ayrıntılarıyla incelenerek, Türkiye’nin büyüyen ekonomisi ile ilişkisi ortaya konacaktır.
Üretimin Su Ayak İzi
Üretimin su ayak izi, ülkede suyun nasıl kullanıldığının ve bu kullanımın uygun ve sürdürülebilir olup olmadığının anlaşılmasını sağlar. Türkiye’de üretimin su ayak izi yaklaşık 139,6 milyar m3 /yıl’dır. Türkiye’de üretimden kaynaklanan su ayak izinin %64’ü yeşil su ayak izidir; mavi su ayak izi %19 ve gri su ayak izi %17’dir. Şekil 4’te üretimin su ayak izi sektörlere göre ele alınmaktadır. Tarım %89 ile en büyük payı oluşturmaktadır. Evsel su kullanımı ve endüstriyel üretim, tüm su ayak izinde sırasıyla, %7 ve %4’lük bölümleri kapsar.
Tüketimin Su Ayak İzi
Bir ülkede tüketimin su ayak izi; ülke içinde tüketilen malların ve hizmetlerin üretiminde kullanılan tatlı su miktarı olarak tanımlanır. Türkiye’de tüketimin su ayak izi yaklaşık 140,2 milyar m3 /yıl’dır. Tüketimden kaynaklanan su ayak izinin %66’sı yeşil su ayak izidir; mavi su ayak izi %17, aynı şekilde gri su ayak izi de %17’lik paya sahiptir. Şekil 15’te görüldüğü gibi, tüketimin su ayak izinin en büyük bölümü %89 ile tarımdan kaynaklanmaktadır. Endüstriyel ve evsel su kullanımı, tüketimin su ayak izinin sırasıyla %6’sını ve %5’ini oluşturur.
Tüketimin su ayak izinde en büyük paya sahip olan tarım sektöründe %92’lik bölümü oluşturan bitkisel üretimi daha yakından incelemek gerekmektedir. Şekil 17’de bitkisel üretimde ürün kategorilerine göre tüketimin su ayak izi ele alınmaktadır. Burada, tahılların %35’lik bir bölümü oluşturduğu görülmektedir. Tahılları %34 ile yem bitkileri takip etmektedir.
Nasıl Su Tasarrufu Yapabiliriz?
- Bulaşıklarınızı elde yıkamayın.
- Bulaşık makinesi tam dolmadan çalıştırmayın.
- Sebze ve meyveleri su dolu bir kap içinde yıkamaya özen gösterin. Musluğu açıp uzun süre altında tutmayın.
- Mutfağınızda su tasarruflu musluk başlığı kullanın.
- Sifon kullanımına dikkat edin.
- Tuvalet kâğıtlarını klozete atmayın. Bu iki kere sifon kullanmanıza sebebiyet verebilir.
- Tasarruflu çift basmalı (az ve çok su) sifon sistemi kullanın. Böylece gereken durumlarda az ya da çok su kullanabilirsiniz.
- Duş sürenizi kısa tutmaya özen gösterin.
- Dişlerinizi fırçalarken ya da ellerinizi yıkarken musluğu uzun süre açık bırakmayın.
- Sabunlanırken ya da şampuanlanırken suyu kapalı tutun.
- Musluklarınızın damlatmadığından emin olun.
- Çamaşır makinesi tam dolmadan çalıştırmayın.
Bu tasarruflardan herhangi birini bile yapmanız Dünyamız ve Geleceğimiz için çok önemli.
Kaynaklar:
https://waterfootprint.org/en/
Comments